Anestezinin etkinlik ve uygulanma şekline bağlı olarak birçok farklı alt türü mevcuttur.
Genel Anestezi Nedir?
Hastanın anestezi altında bilincinin tam kapalı/şuursuz ve hareketsiz olması demektir. Genel anestezi oluşturmak için kullanılan maddelere genel anestezikler adı verilir. Damardan verilenlere intravenöz, solunum yolu ile oksijen ile birlikte kullanılanlar inhalasyon anestezikleri olarak adlandırılır. Genel anestezi uygulamalarında hastanın solunum kasları dahil olmak üzere tüm kasları felç halindedir. Bu nedenle ameliyat süresince hastanın soluk alıp vermesi solunum cihazı vasıtası ile gerçekleştirilir. Anestezi doktoru, işlem sırasında hastanın yaşamsal bulgularını düzenli olarak takip eder. Kalp hızı, kan basıncı, kanın oksijenlenme oranı ve solunumsal parametrelerin gözlenmesi ve normal sınırlar içinde tutulması güvenli bir cerrahi için çok önemlidir.
Çoğunlukla uzun sürmesi planlanan ameliyatlardan önce uygulanan genel anestezi, hastanın tüm vücudunun uyuşturulması işlemi olarak tanımlanabilir. Geri dönüşümlü bir bilinç kaybı ve ağrıya karşı duyarsızlaşmayı sağlayan genel anestezi türünde amaç, ameliyat boyunca hastanın bilincini kaybetmesi ve hiç acı hissetmemesidir. Anestezi uygulanmadan önce kişi monitörize edilerek takip altına alınır.
Anestezi uzmanı, operasyon boyunca hastanın başında kalarak, kişinin sağlık durumunu gözler, ilaç miktarını mevcut duruma göre azaltır ya da arttırır. Hastaya genel anestezi verildikten sonra kişi, derin bir uyku haline geçer ve olanları hissetmez. Daha sonra anestezist, hastaya kas gevşetici ilaç vererek hastayı entübe eder. Entübasyon sayesinde hasta, anestezi cihazına bağlanarak suni solunuma başlar. Bu yöntem sayesinde hava yolundaki basınç düzeyi, solunumla vücuttan atılan karbondioksidin, alınan ve verilen oksijenin ve kişinin vücudunda bulunan anestezik ilaçların miktarı sürekli olarak takip edilir.
Genel anestezi, anestezi uygulamasına başlama, anestezinin devamı ve anesteziden çıkma olarak tanımlanan üç döneme ayrılabilir:
Ameliyat sonlandığında hastaya antidotlar uygulanarak reflekslerin ve solunumun geri gelmesi sağlanır. Uygun zamanda hasta solunum cihazından ayrılır. Hastanın solunumu tamamen normale döndüğünde ve bilinci nispeten açıldığında ameliyat masasından alınarak uyanma odasına alınır.
Bölgesel Anestezi Nedir?
Vücudun çeşitli bölgelerinin hissizliği sağlanan anestezi yöntemidir. Bu işlem bir iğne veya kateter aracılığıyla gerçekleştirilebilir. Bölgesel anestezide hastaların bilinci korunurken, uygulama yapılacak vücut bölgesinde hissizlik meydana getirilir.
Kadın doğum, ortopedi ve üroloji ameliyatlarında yaygın olarak kullanılan bölgesel anestezi, alt karın,kol, bacak, kasık gibi bölgesel ameliyatların uygulanması için yapılır. Spinal, epidural ve kombine spinal epidural anestezi, bölgesel sinir bloğu gibi türleri bulunur.
Spinal Anestezi: Sezaryen ve normal doğum için yaygın olarak uygulanan spinal anestezi, bel ve bel seviyesinin altında yapılan bazı cerrahi operasyonlar için de uygulanır.
Spinal anestezinin uygulanması için operasyondan önce hastaya uygun pozisyon verilir. Spinal kord ve sinirlerin içinde bulunduğu duraya lokal anestezik enjeksiyonu yapılır. Anestezinin etkisiyle hastanın alt göğüs bölgesi ile ayaklarına kadar olan bölüm hızla hissizlik oluşturulur.
Epidural Anestezi: Normal ve sezaryen doğumun yanı sıra pek çok ameliyat türünde de uygulanabilen epidural anestezi, spinal anestezi ile benzerlik gösterse de uygulanma tekniği farklıdır. Lokal anestezikler, kateter aracılığıyla epidural alana gönderilir. Hastanın bilinci açıktır ve işlem sonrasında hasta yürüyebilir bu da ağrısız doğumda avantaj sağlar.
Kombine Spinal Epidural Anestezi: Hem spinal hem de epidural anestezi türlerinin bir arada uygulandığı bu yöntemde ilk önce hastaya spinal anestezi tekniğiyle enjeksiyon yapılır. Epidural alana yerleştirilen kateter ile hastanın ameliyat sonrası dönemde de ağrı ve acı hissetmesi önlenir.
Bölgesel Sinir Bloğu: Kol ve bacaklarda yapılan ameliyatlarda sıklıkla tercih edilir. Ameliyat yapılacak alana giden sinirlerin etrafına anestezik ilaç verilerek, o bölgede hissizlik ve hareketsizlik sağlanır.
Bölgesel anestezi uygulamaları sırasında hastalar uyanıktır, fakat bir örtü ile ayrıldığından cerrahi alanı göremezler. Genellikle hastalara damar yolundan sakinleştirici ilaçlar verilerek “Sedasyon” dediğimiz hafif uyku hali oluşturulur. Tüm bu yöntemlerde hissizlik ve hareketsizlik hali geçicidir. İlaçların etki süresi geçince, tüm fonksiyonlar normal haline geri döner
Sedasyon Nedir?
Sedasyon, uyku hâli olarak da tanımlanabilir. Operasyon öncesinde hastanın kaygılarının azaltılması için uygulanır. Hasta ameliyathaneye alınmadan önce damar yolundan verilen ilaç, hastanın heyecanını bastırmasını ve rahatlamasını sağlar. Sedasyon, kolonoskopi ve endoskopi gibi işlemlerden önce ve işlem sırasında da uygulanabilir.
Lokal Anestezi Nedir?
Küçük cerrahi girişimlerde sadece girişimin yapıldığı bölgenin uyuşturulmasıdır. Girişim yapılan bölgeye çoğunlukla deri altından enjekte edilen anestezikler sayesinde yalnızca o bölgedeki sinir duyuları etkisiz hâle getirilir. Bu uygulamayı ameliyatı yapacak olan doktor yapabilir, ancak hastanın yaşamsal fonksiyonların takibi veya sakinleştirilme gereksinimi olduğunda lokal anestezi doktorunuz yine yanınızda olacaktır. Sıklıkla göz, kulak, burun, boğaz, omuz, kol, deri, periferik kan damarı cerrahisi ve dişçilik gibi küçük sayılabilen operasyonlarda kullanılan lokal anestezi, iki farklı türde uygulanır:
- İnfiltrasyon Anestezisi: türü olarak da tanımlanabilen infiltrasyon, anestezisi cilt altına ya da diğer yüzey dokularının içine lokal anesteziklerin enjekte edilmesidir.
- Topikal Anestezi: Yüzeyden emilen anestezi türü olarak da tanımlanabilen bu lokal anestezi türünde iğne kullanılmaz. Anestezik madde operasyon bölgesine damlatılır, püskürtülür ya da sürülür.
